Wat waren belangrijke ontwikkelingen in 2019?

Waterschapsverkiezingen

Op 20 maart 2019 waren de waterschapsverkiezingen waarin negen partijen streden om de stem van de kiezer. Na het tellen van de stemmen bleek de opkomst met 53,2%, iets boven het landelijke gemiddelde te liggen en naast de geborgde zetels, zijn zeven partijen in het Algemeen Bestuur gekozen. De leden van het Algemeen Bestuur zijn vervolgens op 28 maart benoemd. Het Algemeen Bestuur heeft onder leiding van een (in)formateur een breed gedragen bestuursakkoord opgesteld. In dit bestuursakkoord heeft het Algemeen Bestuur gekozen voor een blauwgroene ambitie.

Het Algemeen Bestuur wil graag de volksvertegenwoordigende en kaderstellende rol versterken, naast het vasthouden van de ervaringen met de controlerende rol. Daarop is in 2019 een nieuwe bestuurlijke werkwijze ontwikkeld.

Droogte en wateroverlast als grote uitdaging voor waterbeheer in ons gebied

In het bestuursakkoord is het expliciet benoemd: Droogte en wateroverlast ten gevolge van het veranderende klimaat vormen een grote uitdaging in onze hoge delta. En in 2019 was het, net als in 2018, weer erg droog. Waar het in 2018 in geheel Nederland erg droog was, werd in 2019 vooral de hoge delta in Oost-Nederland getroffen. Het neerslagtekort was hier significant groter dan elders in het land. De effecten van dit tekort aan neerslag werden vergroot, omdat de grondwaterstanden nog niet hersteld waren van de droogte uit 2018. We hebben geleerd van de droogte uit 2018. Het waterschap heeft door optimalisatie van de wateraanvoer, aanpassingen in peilbeheer (stuwen op zomerpeil) en aangepast maaibeheer de schade voor landbouw en natuur zo veel mogelijk beperkt. Daarnaast is alerter gecommuniceerd met stakeholders (gemeenten, natuurorganisatie, landbouw). De bewustwording inzake droger wordende zomers is toegenomen, wat helpt bij het zoeken naar oplossingen.

Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA)

De werkzaamheden in het kader van het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) om in 2050 ons land klimaat robuust in te richten vindt plaats langs zeven vastgelegde ambities. De eerste ambitie is het in beeld brengen van knelpunten via de zogenoemde stresstesten. In 2019 zijn in de samenwerkingsverbanden Noordelijke Vechtstromen en Twents waternet de stresstest (onderzoek naar de mate waarin een gebied is voorbereid op de klimaatontwikkeling) kaarten over wateroverlast, overstromingen, droogte en hitte opgeleverd. De stresstest kaarten zijn opgeleverd in de vorm van een digitale (klimaat)atlas met begeleidende storymap. De storymap beschrijft de effecten van klimaatverandering, wateroverlast, hitte, droogte en overstromingen. De interactieve kaarten hebben een communicatieve functie en zijn bedoeld voor bestuurders, inwoners, corporaties en andere gebiedspartners.

Programma Aanpak Stikstof (PAS)

In het voorjaar van 2019 heeft de Raad van State bepaald dat het Programma Aanpak Stikstof (PAS) niet als basis mag worden gebruikt voor het verlenen van toestemming voor projecten en activiteiten. Ook Vechtstromen werd door het buiten werking stellen van het PAS geraakt. Projecten werden (tijdelijk) stil gelegd. In overleg met de provincies is gezocht naar mogelijkheden om de stikstof emissies te verlagen. Dit is goed gelukt en Vechtstromen heeft met vertraging bijna alle projecten en activiteiten weer in uitvoering kunnen nemen.

Assetmanagement (onderhoudsfilisofie waarin alle bedrijfsmiddelen worden betrokken zodat een afgewogen keuze wordt gemaakt voor een balans tussen bedrijfszekerheid en kosten)

Vechtstromen heeft veel fysieke bedrijfsmiddelen (assets) om de watertaken te kunnen uit voeren. De fysieke bedrijfsmiddelen (assets) bestaan onder andere uit waterlopen, gemalen, stuwen, bruggen, zuiveringsinstallaties, rioolgemalen, persleidingen (transportleiding voor rioolwater van een woonkern naar de rwzi) gebouwen en ICT-voorzieningen. Met assetmanagement werken we aan een methode voor het kiezen en prioriteren van maatregelen voor het beheer van de fysieke bedrijfsmiddelen en het helder kunnen uitleggen van de keuzes. Daarbij wordt een afweging gemaakt tussen prestaties, risico’s en kosten met als doel het realiseren van de doelstellingen van de organisatie.

In 2018 en 2019 is er binnen de organisatie veel aandacht besteed aan assetmanagement. Er is onderzocht wat assetmanagement is en wat het voor Vechtstromen kan betekenen. Deze fase van verkenning en analyse hebben we in het voorjaar van 2019 afgesloten. Vanuit de opgedane ervaringen en resultaten is besloten om assetmanagement binnen Vechtstromen verder te ontwikkelen en te implementeren. In de tweede helft van 2019 zijn hiervoor de voorbereidingen gestart. Het ontwikkelen en implementeren van assetmanagement is bevestigd in het Bestuursakkoord, waarin het is weergegeven als een belangrijke stap in het professionele beheer van onze infrastructuur. Het streven is om aan het eind van deze bestuursperiode (2023) de werkwijze voor assetmanagement volledig ingevoerd te hebben.

Beheer op orde houden

In de eerste jaren na de fusie kwam naar voren dat er een achterstand is in het beheer en onderhoud van onze assets. In 2018 is daarom een programma afgerond om deze achterstanden goed in beeld te krijgen en te vertalen in een uitvoeringsprogramma. In 2019 is gestart met de uitvoering om de achterstanden in te lopen. De eerste stappen zijn gezet met maatregelen rondom persleidingen (transportleiding voor rioolwater van een woonkern naar de rwzi) en de elektro- en procesautomatisering (E&PA) van zuiveringen en gemalen. De doorvertaling naar maatregelen en kosten zijn voor de meest urgente situaties opgepakt, maar er ligt nog steeds een grote opgave om volgens de principes van assetmanagement (onderhoudsfilisofie waarin alle bedrijfsmiddelen worden betrokken zodat een afgewogen keuze wordt gemaakt voor een balans tussen bedrijfszekerheid en kosten) te kunnen werken.

Kaderrichtlijn Water: verbeteren waterkwaliteit

De Kaderrichtlijn Water is een Europese richtlijn die voorschrijft dat de waterkwaliteit van de Europese wateren vanaf 2027 aan bepaalde minimale eisen moet voldoen. Om een overzicht van bronnen en probleemstoffen en andere belastingen van de waterkwaliteit in beeld te krijgen is in 2019 een tussenrapportage van de Nationale Analyse Waterkwaliteit van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) gepubliceerd. De analyse laat zien dat blijvende inspanning nodig is om de doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW) te realiseren. De EU, het Rijk en de gezamenlijke provincies geven aan dat zij de ambities voor de KRW voor 2027 willen vasthouden.

Voor Vechtstromen is de analyse van probleemstoffen in 2019 verfijnd. Hiermee is inzicht gekregen in de maatregelen die nodig zijn. De maatregel waar het waterschap direct invloed op kan uitoefenen is het verminderen van de emissie (uitstoot) van stikstof en fosfaat in het oppervlaktewater door het afvalwater (effluent (het in de rioolwaterzuiveringsinstallatie gezuiverde water dat geloosd wordt op oppervlaktewater)) van rioolwaterzuiveringsinstallaties vergaand te zuiveren. Daarnaast wordt het oppervlaktewater belast door emissies uit het landelijk gebied en uit Duitsland. Om de emissies uit het landelijk gebied te verminderen wordt goed samengewerkt aan maatregelen via de Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW (Deltaplan Agrarisch Waterbeheer)). De maatregelen, die in Duitsland getroffen moeten worden zijn geagendeerd in de bestuurlijke Stuurgroep Delta Rijn en in diverse ambtelijke werkgroepen. Het mestbeleid in Duitsland is sinds 2019 (onder druk van de EU) verder aangescherpt.

Hoewel niet direct gerelateerd aan de waterkwaliteit laat de ophef over de aanwezigheid van PFAS in de bodem zien dat de potentiële risico’s van microverontreinigingen groot blijven. Zowel op Europees niveau (Green Deal) als op Rijks en regionaal niveau is vorig jaar nog geen duidelijke koers uitgezet over de aanpak van microverontreinigingen. De verwachting is wel dat dit de komende jaren zich verder zal uitkristalliseren.

Klimaatakkoord en Regionale Energie strategieën

Op 11 oktober 2019 heeft de Unie van Waterschappen ingestemd met de ondertekening van het klimaatakkoord. De belangrijkste doelstelling uit het akkoord is het voornemen om in 2030 de uitstoot van broeikasgassen met bijna de helft (49%) te verminderen ten opzichte van 1990. Vechtstromen draagt bij aan deze doelstelling. In 2019 is bijvoorbeeld de voorbereiding gestart voor de aanleg van zonnevelden op rioolwaterzuiveringsterreinen en worden de energiebesparende maatregelen uit het Energie-efficiencyplan uitgevoerd.

In het klimaatakkoord is ook afgesproken om via regionale energie strategieën (RES) duurzame elektriciteit op land op te wekken en de warmtevraag van de gebouwde omgeving te verduurzamen. In 2019 zijn zogenoemde RES-regio’s vastgesteld en Vechtstromen is volwaardig partner in de RES-regio’s in ons beheergebied. Een van de mogelijkheden om de warmtevraag van de gebouwde omgeving te verduurzamen is door het winnen van warmte uit oppervlaktewater. In 2019 is de potentie van de opwek van energie uit water inzichtelijk gemaakt en ingebracht in het proces om te komen tot een Regionale Energie Strategie (RES).

Ontwikkelingen in wet- en regelgeving

Als organisatie hebben we te maken met veranderingen in wet- en regelgeving waar we ons continue op moeten aanpassen. De invoering van de Omgevingswet is daarin wel de grootste verandering, die tevens impact heeft op hoe we ons werk organiseren. De minister stelt de Kamer voor om op 1 januari 2022 de Omgevingswet in werking te laten treden. Het idee achter de Omgevingswet is simpel: één wet die alle wetten voor de leefomgeving bundelt en moderniseert.

Om de implementatie van de wet soepel te laten verlopen zijn de werkzaamheden in 2019 geïntensiveerd met als doel om op tijd klaar te zijn om te werken met de instrumenten van de Omgevingswet te weten:

de Watervisie
het Waterbeheerprogramma
de Waterschapsverordening
Projectbesluiten
de Omgevingsvergunning en
Aansluiting op het Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO).

Naast het werken aan de instrumenten van de wet bestond de intensivering ook uit het samen met onze ketenpartners ontdekken hoe we gaan samenwerken onder de Omgevingswet. Hiervoor zijn in 2019 het Omgevingsplatform Drenthe en het Omgevingsplatform Twente in het leven geroepen. Vechtstromen deed ook mee in diverse pilots waarin we onder andere ervaren hoe we samen met gemeenten en provincies in 8 weken (in plaats van 26 weken) een omgevingsvergunning kunnen afhandelen.

Huisvesting en digitale transformatie

De invoering van de Omgevingswet is een mooi voorbeeld van de veranderende eisen die gesteld worden aan dienstverlening door de overheid. Vechtstromen heeft dienstverlening hoog in het vaandel en daarom wordt ook gekeken naar de representatie van onze werklocaties en de wijze waarop wij digitaal diensten verlenen.

Wat betreft de huisvesting is in 2017 een adaptieve huisvestigingsstrategie gepresenteerd. Mede door de succesvolle verkoop van het kantoor in Coevorden is deze huisvestigingsstrategie in 2019 definitief vastgesteld. In de definitieve strategie is een voorstel gedaan voor het afstoten van één werklocatie en het aanpassen van kantoor Almelo en het oplossen van het parkeerprobleem in Almelo. In 2020 wordt hier invulling aan gegeven. In 2019 zijn de (kantoor)werklocaties Emmen en Hengelo aangepast en in gebruik genomen.

Om invulling te geven aan de ambities op het gebied van Digitale Transformatie is in 2019 met name ingezet op het ‘digitale fundament’, via het project Modernisering Huisvesting en ICT. Dit heeft zich geuit in werken op afstand en een verbetering in de informatiebeveiliging. In 2019 is een start gemaakt met de vernieuwing van het datacenter en de uitrol van een digitale samenwerkingsomgeving. Daarnaast zijn in 2019 de ‘Digitale Dojo’ (of digitale ninja’s) geïntroduceerd. Dit zijn medewerkers met vaardigheden, methoden en technieken om medewerkers in de organisatie te helpen om het werk anders en slimmer (goedkoper) te organiseren en hen zo enthousiast maken voor meer digitale toepassingen.

Organisatiesturing en strategisch vermogen

De bestuurlijke ambities, autonome ontwikkelingen en de veranderopgaven van het waterschap vragen naast de reguliere beheertaken veel inzet en continue flexibiliteit van onze medewerkers. Om de uitdagingen het hoofd te bieden is in 2019 onder andere ingezet op het verder ontwikkelen van de managementfuncties, is de interne sturing en de projectaanpak verder aangescherpt en is ingezet op het vergroten van ons strategisch vermogen. Onderzoek laat namelijk zien dat er meer aandacht nodig is voor de werkdruk en onze interne communicatie. Deze aandachtspunten nemen we mee in de stappen, die worden gezet om de realisatiekracht te vergroten.

Ontwikkelingen financiën

Het jaarresultaat over 2019 bedraagt € 3,3 miljoen positief en wijkt daarmee 2,4% van de begrote lasten af. Het resultaat is vooral ontstaan door incidentele afwijkingen, maar het is een jaarlijks terugkerend beeld dat een voordelig resultaat van enkele procenten van de begrote lasten wordt behaald. Conform het bestaande beleid wordt voorgesteld om het resultaat toe te voegen aan de bestemmingsreserves tariefegalisatie, met uitzondering van een bedrag van € 418.000 voor overlopende verplichtingen. De begrote bedragen voor investeringen in 2019 zijn vrijwel besteed; alleen een deel van de uitgaven voor huisvesting zijn, zoals ook bij de bestuurlijke voortgangsrapportage is aangegeven, doorgeschoven naar 2020.

Gebeurtenis na balansdatum Coronacrisis

De uitbraak van COVID-19 (Corona) eind februari 2020 heeft een enorme impact. De wereldwijde pandemie leidt tot ongekende omstandigheden. Voor de aanpak van COVID-19 kijken wij wat we, aanvullend op de landelijk maatregelen van het Rijk, kunnen doen. Dit raakt veel beleidsterreinen van onze organisatie. We streven naar een zo adequaat mogelijke uitvoering van de landelijke en lokale maatregelen en naar zoveel mogelijk continuïteit van de reguliere werkzaamheden en van noodzakelijke (digitale) besluitvorming en hebben daarvoor de nodige interne maatregelen genomen.