Programma Watersysteem: wat hebben we bereikt en wat hebben we daarvoor gedaan?

In het voorjaar en zomer van 2020 hadden we wederom te maken met een groot neerslag tekort. Om water langer vast te houden in de haarvaten van het systeem is in 30% van de watergangen op de hoge zandgronden minder gemaaid. Daarnaast is er door flexibel peilbeheer vertraagd water afgevoerd en zijn er tijdelijke stuwen aangelegd voor waterconservering (vasthouden van water in de bodem).

Mede op basis van een eerder uitgevoerde evaluatie is er gewerkt aan beleid voor een meer klimaatrobuuste inrichting van ons watersysteem. De verwachting is dat dit beleid in het najaar van 2021 wordt opgeleverd. Ook is er uitvoering gegeven aan het uitplaatsen van grondwaterbronnen in de beschermingszone van kwetsbare grondwaterafhankelijke natuurgebieden. Meer dan 80% van de gemelde grondwateronttrekkingen in deze zones is op vrijwillige basis en in goed overleg met de eigenaren verplaatst of gedempt. In het kader van het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW (Deltaplan Agrarisch Waterbeheer)) worden diverse maatregelen genomen zoals het aanleggen van peil gestuurde drainage of 'boerenstuwen (stuwen die bediend worden door boeren)' om het water langer vast te kunnen houden.

In de periode 2016-2021 werken we in het kader van de Zoetwatervoorziening Oost-Nederland ook aan maatregelen om water langer vast te houden en droogte tegen te gaan. In 2020 zijn er een aantal projecten opgeleverd die daar een bijdrage aan leveren, zoals het Collendoornerveen en de renovatie en aanpassing van diverse kunstwerken. Daarmee vergroten we de zoetwaterbeschikbaarheid voor ruim 2.600 hectare. Ten aanzien van het hele werkprogramma liggen we goed op koers om de afgesproken maatregelen te realiseren voor eind 2021.

In overleg met partners is afgelopen jaar een nieuw ZON-werkprogramma opgesteld voor de periode 2022-2027 dat in 2021 bestuurlijk zal worden vastgesteld.

De toetsing van de NBW (nationaal bestuursakkoord water)-normen wordt in de eerste maanden van 2021 opgeleverd. Op basis daarvan zal een uitvoeringsprogramma worden opgesteld om de knelpunten aan te pakken.

Ten aanzien van DPRA zijn de risicodialogen door de corona-maatregelen vertraagd. Het bleek niet mogelijk om fysieke bijeenkomsten te organiseren om de stresstesten te bespreken. De gesprekken worden opgepakt zodra de situatie dat weer toelaat.

Het project Lumbricus is nagenoeg afgerond. In het voorjaar van 2021 vindt het eindsymposium plaats. Het project heeft veel nieuwe inzichten opgeleverd over hoe we met onze bodem moeten omgaan in relatie tot klimaatverandering.

In de factsheets (formulieren waarin de kenmerken, doelen en maatregelen voor waterlichamen worden beschreven) van het Stroomgebieds beheerplan is per waterlichaam vastgelegd welke maatregelen we gaan treffen om te voldoen aan de waterkwaliteitseisen van het watersysteem. Eén van de belangrijkste maatregelen is het herinrichten van watergangen conform de principes van de Kaderrichtlijn Water. Ook in 2020 is er volop gewerkt aan de KRW opgave in het watersysteem. Diverse projecten zijn in voorbereiding (bijvoorbeeld diverse Dinkelprojecten of het Nieuwe Drostendiep) of in uitvoering (zoals Vecht Karshoek-Stegeren, Vecht Rheezermaten en de Glanerbeek). Het afgelopen jaar is het project Elsbeek Losser opgeleverd. Hiermee is 3,1 kilometer waterlichaam KRW-proof ingericht. Bij de begroting werd rekening gehouden met 6 kilometer realisatie in 2020. De projecten Regge Pelmolen en Vechtpark Baalderuiterwaard zijn echter vertraagd door zowel de stikstofproblematiek als corona.

Eind 2020 zijn we tot voordracht voor de peildag over de beleidslijn bronaanpak (aanpak die gericht is op het voorkomen van emissies) gekomen die in 2021 door het algemeen bestuur zal worden vastgesteld.

Het project wasplaatsen is in 2020 afgerond. Er zijn ongeveer 45 wasplaatsen voor spuitmachines gerealiseerd binnen het Vechtstromen gebied. De bewustwording voor het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen door de sector is enorm toegenomen. Uit monstername is gebleken dat de ‘’norm‘’ overschrijdingen vanaf het erf zijn afgenomen van 70% naar minder dan 20%.

Bij DuurSaam Glashelder is in 2020 meer ingezet op opsporing van (diffuse) lozingen, door o.a. (continue) metingen vanuit toezicht en inzet innovatieve meetmethode als eDNA.

Binnen het thema duurzaamheid is in 2020 een start gemaakt met de nota maaibeleid, waarin wordt bekeken welke maatregelen die we nu al treffen, kunnen worden versterkt voor een meer ecologisch maaibeleid. Het gaat dan bijvoorbeeld om minder of gefaseerd maaien of om een specifieke wijze van maaien. Hierbij valt te denken aan het bloksgewijs maaien, waarbij afwisselend het talud wel of niet wordt gemaaid ten behoeve van de aanwezige flora. Dit wordt nu al toegepast en middels de nieuwe nota onderzocht of dit uitgebreid kan worden.

Afgelopen jaar is de vergroeningsstrategie opgesteld. Deze wordt begin 2021 vertaald naar een uitvoeringsagenda.

De planuitwerkingen van de Natura 2000 gebieden Dinkel, Regge en Vecht zijn opgeleverd. Begin 2021 start de uitvoering, waarbij voor de gebieden Dinkel en Regge ook de KRW-opgave wordt meegenomen.

Naast de reguliere beheer en onderhoudstaak zoals het maaien is er in 2020 ook hard gewerkt aan exotenbestrijding. Het blijkt lastig om de hardnekkige exoten (niet inheemse planten en dieren) te weren uit onze watergangen. Dit blijft ook in de toekomst de nodige inspanning vragen. Om schades aan onze waterstaatskunstwerken, zoals dijken en kades, te voorkomen, wordt de populatie muskus- en beverratten zo laag mogelijk gehouden. In ons beheergebied zijn de vangsten in 2020 voor de muskusratten (knaagdier van 1,5-2 kg dat sinds de vorige eeur in Nederland voorkomt de oevers en dijken kan ondermijnen) circa 9% gedaald (ca 2.200 stuks) en voor de beverratten met circa 55% gestegen (235 stuks) ten opzichte van 2019.

Het afgelopen jaar zijn er diverse kunstwerken (stuwen en gemalen) gerenoveerd, al dan niet in bouwteam verband. Onder ander de Drentse stuw is compleet gerenoveerd en een aantal bruggen zijn aangepakt, waaronder de Heirbrug in Emmen.

In het kader van het opgestelde baggerplan en de uitgevoerde inspecties zijn in 2020 diverse watergangen en vijvers gebaggerd, zoals enkele vijvers in Almelo, de Twickelervaart, Almelose Aa en de gracht in Saasveld. Met deze werkzaamheden zijn de watergangen en vijvers weer op diepte gebracht.

Op basis van het beschoeiingsprogramma is verder gewerkt aan de oeverinrichting van de Lutterhoofdwijk en is de beschoeiing nabij gemaal de Mars in Coevorden vervangen.

De normbepaling van de overige keringen heeft wat vertraging opgelopen en wordt medio 2021 opgeleverd. Op basis daarvan kan een toetsing worden uitgevoerd om te bepalen of er aanvullende maatregelen nodig zijn.