Programma watersysteem

Het programma watersysteem kent diverse grote opgaven op het gebied van klimaat, waterkwaliteit en duurzaamheid. De invulling van de Kaderrichtlijn Water (KRW) is wellicht de meest in het oog springende. Maar ook binnen infrastructuur op orde zien we een grote uitdaging om de prestaties, risico's en kosten van onze assets op een acceptabel niveau te krijgen en houden. Voldoende beschikbare interne capaciteit en de mogelijkheid tot cofinanciering zijn hierbij van belang.

Infrastructuur op orde

De implementatie van de systematiek rondom Assetmanagement (onderhoudsfilisofie waarin alle bedrijfsmiddelen worden betrokken zodat een afgewogen keuze wordt gemaakt voor een balans tussen bedrijfszekerheid en kosten) is eind 2022 opgeleverd. In 2023 wordt binnen programma watersysteem de ontwikkelde systematiek toegepast. Op basis van kosten, prestaties en risico’s is een jaarprogramma opgesteld om de hoogst geprioriteerde assets in ons gebied te onderhouden of vernieuwen.

Diverse vijvers en watergangen worden gebaggerd, waaronder vijvers in Enschede en Coevorden, alsmede De Dooze bij Kloosterhaar waar ook beschoeiingen worden vervangen. De meerjarige beschoeiingsopdracht in het Afwateringskanaal bij Gramsbergen wordt vervolgd met een tweede fase. Diverse stuwen en gemalen worden gerenoveerd (onder meer de gemalen Baalder, De Mars en de Kleine Vecht), zodat ze weer voldoen aan de gestelde eisen conform de systematiek van assetmanagement.

Komende jaren werken we aan het optimaliseren van de inrichting van ons waterkwantiteitsmeetnet. De wateroverlast in Limburg vorig jaar heeft ons geleerd dat goed voorbereid zijn cruciaal is en veel leed en kosten kan voorkomen. Juiste en volledige basisgegevens zijn nodig voor een optimale sturing, daarnaast vormen ze ook een wezenlijke input voor het opstellen van een goede strategie en beleid.

Klimaat

Droogte en wateroverlast ten gevolge van het veranderende klimaat vormen een grote uitdaging in onze hoge delta. Daar waar mogelijk voeren we binnen de investeringsprojecten en het grootschalig gepland onderhoud zoetwatermaatregelen (ZON) uit, zoals het aanpassen van kunstwerken en het herprofileren van waterlopen om water beter in het gebied vast te kunnen houden. Ook voor doelstellingen DPRA en NBW (nationaal bestuursakkoord water) wordt afgestemd hoe deze binnen de huidige lopende programmering in de verschillende projecten mee gekoppeld kunnen worden. Binnen het programma Natuur op Peil blijven we samenwerken met partners en grondeigenaren op het gebied van water sparen, voldoende water en een betere bodemkwaliteit. Vanuit het DAW (Deltaplan Agrarisch Waterbeheer)-programma stimuleren we de samenwerking met de agrarische sector en bieden we oplossingen om de droogte te lijf te gaan en extreme wateroverlast (waterberging (vasthouden van water in bergingsgebieden)) te benutten voor perioden van droogte. Vanuit de klimaatopgave wil het waterschap het water beter vast te houden in de haarvaten van het watersysteem. Dit is van belang om zowel droogval als piekafvoeren in onze waterlopen te voorkomen. Onder andere binnen het project Haarvaten op Peil geven we deze systeemaanpassing vorm.

Waterkwaliteit

We doen er alles aan om in 2027 aan de eisen die de Kaderrichtlijn Water stelt te voldoen. We haken daarbij in op kansen om bovenlopen versneld te herstellen. Zo gaan we er van uit dat de ontwikkelingen rondom het NPLG en PPLG gaan helpen om de KRW doelen te realiseren door daarin gezamenlijk op te trekken. In 2023 denken we 8,1 kilometer heringerichte watergangen op te leveren met daarnaast 5 opgeheven visbarrières. In de praktijk blijkt dat we voor de voorbereidingsfase in de huidige investeringen voldoende tijd moeten reserveren, zodat de uiteindelijke uitvoering soepel kan verlopen. We werken daarnaast in 2023 volop verder aan de voorbereiding van projecten die in toekomende jaren tot uitvoering zullen gaan komen. Hieronder vallen projecten binnen het stroomgebied van de Beneden Dinkel, Tilligterbeek, Geelebeek, Schoonebeekerdiep, Loodiep en Lolee bovenlopen.

Duurzaamheid

Ontwerp-Programmabegroting 2023-2026 19 In 2023 geven we verder vorm aan het vastgestelde maaibeleid en worden de eerste maaibestekken aangepast aan het nieuwe maaibeleid. Daarnaast werken we verder in diverse Natura 2000 gebieden om de wateropgaven (KRW) te realiseren door de combinatie te zoeken met Natura 2000. Dit betreft onder meer de gebieden Achter de Voort, Agelerbroek en Voltherbroek (AVAV), Landgoederen Oldenzaal, Lemselermaten en het Regge gebied. In andere Natura 2000 gebieden, zoals het Bargerveen, brengen we onze inhoudelijke waterkennis in om de doelen te realiseren.

• Onze ambities pakken we bij voorkeur op in gebiedsprocessen. Dit heeft als risico dat ook rekening houdend met landelijke ontwikkelingen de voorbereiding veel tijd vergt. Dit staat op gespannen voet met de deadline voor de realisatie van de maatregelen binnen de KRW en vraagt continue afweging.
• Om de KRW in 2027 te hebben gerealiseerd moet in 2023 in beeld zijn wat organisatorisch nodig is om dat te bewerkstelligen. Dit wordt uitgewerkt.
• Gevolgen voor doorlooptijd en kosten van projecten als de bouwvrijstelling wegvalt vanwege strengere stikstofregels. Ook vanwege de deadline KRW[1]maatregelen. Binnen het programma en project wordt daarop op bijsturingsmomenten geanticipeerd.
• Prijsstijgingen van grondstoffen en energie en langere leveringstijden blijken nog steeds door te zetten. Dit heeft gevolgen voor de projectramingen en bijbehorende dekking in onze meerjarenbegroting, die mogelijk tot overschrijdingen kunnen leiden. Bij de MJV 2023-2032 zijn over prijsstijgingen afspraken gemaakt.
• De definitieve exploitatiekosten i.v.m. droogtemaatregelen (tijdelijk pompinstallaties, maatregelen, meer waterinlaat) over 2022 volgen in 2023 en zijn nog onzeker.

De grootste investeringen worden hieronder toegelicht:

• Diverse kunstwerken in ons hele beheergebied (met name stuwen en gemalen) worden gerenoveerd, waaronder de gemalen Baalder, Kleine Vecht, De Mars, de Stieltjeskanaalsluis en de automatische krooshekreiniger Ericasluis.
• Langs de Vecht wordt in 2023 volop verder gewerkt aan het deelproject Vechtrijk Gramsbergen. Bij Mariënberg wordt de nevengeul en vistrap geoptimaliseerd en een stuw aangepast, zodat de waterkwaliteit daar verbetert en de vispasseerbaarheid toeneemt.
• In 2023 worden diverse watergangen gebaggerd, waaronder De Heege bij Coevorden, De Dooze bij Kloosterhaar en vijver Stokhorst in Enschede.
• We werken verder aan fase 2 van het beschoeiingenproject in het Afwateringskanaal. Ook de Dooze wordt opnieuw beschoeid, evenals de Oosterbouwlanden bij Vriezenveen.
• In het programma beken Hengelo geven we uitvoering aan een deel van de Drienerbeek en starten we met een deelproject aan de Berflobeek. In deze projecten werken we nauw samen met gemeenten, aanwonenden en andere belanghebbenden om de gezamenlijke doelen te realiseren.
• Rondom de Dinkel wordt volop verder gewerkt aan de uitvoering van onder meer de Kramerwatergang in het Dinkel-Zuid gebied. Werkzaamheden aan de Tilligterbeek en Beneden Dinkel worden verder voorbereid. Medio 2023 wordt hiervoor een ontwerp opgeleverd. Daarnaast wordt gestart met de voorverkenning voor de KRW-opgave in o.a. de Geelebeek.

In 2023 vindt de uitvoering plaats van de deelgebieden Broeklanden en Westerstroom Huismaten binnen het Nieuwe Drostendiep. Hiermee realiseren we onze KRW prestaties in dit gebied. - We werken in 2023 verder aan de voorbereiding van een aantal nieuwe KRW waterlichamen zodat uiterlijk 2027 de maatregelen getroffen zijn die we met Brussel hebben afgesproken. Het betreft onder andere het Schoonebeekerdiep, de Lolee bovenlopen en het Loodiep.

Netto kosten zijn de kosten die aan een programma worden toegerekend en waarvan zijn afgetrokken de opbrengsten (met uitzondering van de belastingopbrengsten en andere algemene opbrengsten) die aan het programma worden toegerekend. Op hoofdlijnen bestaan de netto kosten uit kapitaallasten, (toegerekende) personeels- /overheadkosten en overige kosten, elk voor circa 1/3e deel. Het totaal van de middelen in dit programma worden bijvoorbeeld besteed aan: - Beheer (bijv. maaien, grondwerk, exoten (niet inheemse planten en dieren), beplanting, peilbeheer) - Wettelijk bepaalde solidariteitsbijdrage HWBP (hoogwaterbeschermingsprogramma) - Onderhoud assets (bijv. kunstwerken, materieel) - Monitoring waterkwaliteit- en kwantiteit en grondwatermeetnet - Onderzoeken/bijdragen aan derden - Vergunningverlening en handhaving Het verschil in netto-kosten binnen dit programma t.o.v. 2022 is te verklaren door bijstellingen uit de 1e en 2e begrotingswijzigingen, voor zover die een effect hebben in 2023. Daarnaast worden de budgetten geïndexeerd en zijn ten opzichte van de MJV 2023-2032 een aantal autonome ontwikkelingen ontstaan. In paragraaf 5.1 van deze begroting is het verloop nader toegelicht. Deze ontwikkelingen tellen op tot een € 2,8 miljoen tot € 63,7 miljoen in 2023 en € 72,2 miljoen in 2026.

De stijging van 2,8 miljoen ontstaat voor een belangrijk deel uit de stijging door de hogere indexen Daarnaast is er sprake van hogere bijdrage in 2023 aan samenwerkingsverbanden en HWBP en extra bemonsteringen in verband met tijdige signaleren illegale lozingen. Maar ook door lagere kosten in onderhoud materieel en hogere bijdragen voor muskusrattenbestrijding.