Maand van de geschiedenis - Het Banisgemaal
Tijdens de maand van de geschiedenis (oktober) nemen elke week twee van onze collega's je mee in delen van de historie van ons waterschap. In dit verhaal vertelt Martijn Heuvelmans over het Banisgemaal in Almelo.
In zowel het stedelijk als het landelijk gebied van midden Twente kwamen regelmatig overstromingen voor. De overstromingen in 1891, 1926 en 1946 in Almelo zijn daar getuige van. In de zuidelijke binnenstad stond het water in de huizen en straten van Almelo soms een meter hoog. Mede door de lage en vlakke ligging van het gebied rondom Almelo, waar diverse beken vanuit heel Twente samenkomen, was dit schering en inslag. In het buitengebied stond zelfs vrijwel jaarlijks landbouwgrond onder water.
In 1959 werd het Banisgemaal gebouwd, als eerste verbetering van de afwatering. Door de inzet van het Banisgemaal hoefde niet meer al het water via de Weezebeek en Almelose Aa afgevoerd te worden, maar kon het met een capaciteit van 10.000 liter per seconde voor een groot deel worden ‘uitgemaald’ op het kanaal Almelo-Nordhorn.
Omdat het Banisgemaal, sinds midden jaren 80, niet meer zo vaak gebruikt wordt zit er geen machinist meer op het gemaal. Maar het gemaal zelf is niet met pensioen. Bij extreem hoge afvoeren, in situaties zoals oktober 1998, is het nog steeds in bedrijf en helpt het om Almelo droog te houden. Dit trekt dan vaak veel belangstelling.
De bouwstijl van het Banisgemaal komt wat “Rietveld-achtig” over en suggereert door zijn strakke eenvoudige vormgeving een product te zijn van de bouwstijl in de wederopbouwperiode (1948-1965), maar heeft (helaas) geen monumentenstatus of vermelding als cultureel erfgoed. Het Banisgemaal is vernoemd naar de heer J. Banis, hij was oud bestuurslid van het toenmalige waterschap De Regge.
Doar géét’n rikkepoal !
Werd dat geroepen, dan was er wat loos met de imposante Stork pomp in het Banisgemaal. Medewerkers hadden om toerbeurt dienst bij hoogwater als het gemaal in de jaren ’90 draaide. Soms vond een afrasteringpaal door de sterke stroming zijn weg door het rooster naar het gemaal. Dan maakte de sterke pomp korte metten met zo’n houten paal. Het gemaal zakte korte tijd terug in toeren, bonkte stevig, en “doar ging`t wear hén”. Je vertrouwde vanzelfsprekend op het mechaniek, want het Banisgemaal is oerdegelijk. Toch zijn we blij dat er veel technische vooruitgang is geboekt sinds het gemaal is gebouwd. Want met de moderne techniek kunnen we onze waterstromen nu veel beter en sneller leiden.
