Jaarverslag 2024

Wat waren de belangrijkste ontwikkelingen in 2024?

Vorig jaar werden in de meerjarenverkenning 2025-2034 en de programmabegroting 2024-2027 (verwachte) ontwikkelingen in de omgeving beschreven. In deze paragraaf van het jaarverslag wordt teruggekeken op het afgelopen jaar. Welke onzekerheden in de omgeving hebben het werk van het waterschap daadwerkelijk beïnvloed. En wat zijn de belangrijkste gebeurtenissen die het jaar hebben gekleurd? Normaal gesproken wordt ook teruggekeken op de bestuursagenda. In februari 2025 is echter ook de tussenevaluatie van het bestuursakkoord (inclusief bestuursagenda) uitgevoerd. Daarmee is de bestuursagenda bekeken en aangevuld.

Ook in 2024 zijn veel projecten uitgevoerd om de assets van het waterschap op orde te houden. Daarmee blijven het watersysteembeheer, de afvalwaterzuivering en de ondersteunende diensten mogelijk. Met de assets waren de beheerders over het algemeen goed in staat om het afvalwater te zuiveren en de peilen te handhaven die passen bij de functies in het beheergebied. De ondersteuning van de primaire bedrijfsvoering met facilitaire assets zoals kantoren, werkplaatsen en ICT was in 2024 geregeld.

Ook heeft Vechtstromen in een onrustige, overspannen markt een succesvolle samenwerkingsovereenkomst kunnen afsluiten met aannemers die de KRW zuiveringen gaan verbouwen. Daarnaast was er doorlopend aandacht voor het kennis- en toestandsniveau van onze infrastructuur en is assetmanagement (onderhoudsfilosofie waarin alle bedrijfsmiddelen worden betrokken zodat een afgewogen keuze wordt gemaakt voor een balans tussen bedrijfszekerheid en kosten) weer verder geïntegreerd in de standaard werkwijze van Vechtstromen. Zo is er per assetcategorie een assetmanagementplan opgeleverd. Daaruit blijkt op welke prestaties wordt gestuurd en hoe de assets in de juiste conditie kunnen blijven.

Belangrijke onderleggers voor het thema klimaat zijn de Watervisie 2050 en de uitwerking van dit thema in het waterbeheerprogramma 2022-2027. In 2024 is de verkenning naar een klimaatrobuust Vechtstroomgebied afgerond. Ook zijn belangrijke uitdagingen voor de komende decennia geïdentificeerd om te komen tot een klimaatrobuust watersysteem. Het omgaan met extreem weer is een blijvende uitdaging. In 2024 had Vechtstromen vooral te maken met natte weersomstandigheden. Dit heeft op enkele plekken in het gebied voor overlast gezorgd. Gelukkig leidde het niet tot grote, onherstelbare problemen. De aandacht voor een klimaatrobuust Vechtstroomgebied is duidelijk benadrukt. Er zijn met het aanpakken van knelpunten uit stresstesten activiteiten in gang gezet om ruimte in het watersysteem te creëren voor het opvangen van piekbuien. Ook is een visie ontwikkeld om de grondwatervoorraad strategischer te beheren. En er worden maatregelen getroffen om de zoetwaterbeschikbaarheid in de haarvaten van het systeem te verbeteren. Zo is eind 2024 één van de deeltrajecten van het programma Haarvaten op Peil in uitvoering gegaan.

Het waterschap heeft in 2024 volop doorgewerkt aan het uitvoeren van KRWmaatregelen in de waterketen en het watersysteem. Voor deze maatregelen heeft het waterschap in 2024 extra middelen beschikbaar gesteld; bijna € 75 miljoen voor de waterketen en € 10 miljoen voor de maatregelen in het watersysteem (zie hoofdstuk 4). Ook is het waterschap gestart met de uitvoering van een aantal verbetervoorstellen voor het meetprogramma waterkwaliteit. In 2025 wordt onder andere uitgebreider gemonitord op de plekken waar waterlopen vanuit Duitsland Nederland binnenkomen. Ook wordt gemeten in welke mate er zeer zorgwekkende stoffen zitten in het effluent (het in de rioolwaterzuiveringsinstallatie gezuiverde water dat geloosd wordt op oppervlaktewater) van rwzi (rioolwaterzuivering)’s.

Daarnaast is het waterschap gestart met het nalopen van de vergunningen voor directe lozingen op het watersysteem. Zo wordt gezorgd dat ze voldoen aan de eisen die de Kaderrichtlijn Water stelt. Het waterschap stimuleert ook dat de Regionale Omgevingsdiensten (samenwerkingsverband van overheden) dit gaan doen voor de indirecte lozingen op het riool. Hiervoor zijn de provincies en gemeenten het bevoegde gezag.

Het waterschap heeft een grote duurzaamheidsopgave. Principiële keuzes over de aanpak moeten nog worden gemaakt. In 2024 waren er al wel een aantal mooie initiatieven. Een aantal onderwerpen liep vertraging op door personele tekorten en wisseling van personeel. Tijdens de Stroomdag van mei 2024 uitte het algemeen bestuur de wens om één routekaart op te stellen in plaats van drie aparte. Het dagelijks bestuur stelde vervolgens in oktober de startnotitie routekaart duurzaamheid vast. De routekaart wordt in 2025 opgesteld. In 2024 zijn maatregelen geprogrammeerd of in voorbereiding die de energie efficiency van onder andere gemalen moet verhogen. Ook werd een onderzoek gestart naar de haalbaarheid van opwekking van zonne-energie ter vervanging van het voorgenomen zonnepark bij Goor. In november heeft het bestuur een discussienotitie besproken over participatie in windenergie. Via participatie kan het waterschap niet alleen invulling geven aan de eigen doelstellingen voor duurzaamheid en het belang van onze bedrijfsvoering dienen. Maar ook kan invulling worden gegeven aan ‘Noaberschap verbindt’. In 2024 zijn diverse contacten gelegd. Het waterschap verwacht in 2025 en daarna daadwerkelijk invulling aan deze ambitie te kunnen geven. Vechtstromen was in 2024 bestuurlijk en ambtelijk betrokken bij de regionale RESoverleggen over de energiestrategie. Primair vanuit de specifieke rol en taak als waterbeheerder werd input gegeven.
Vechtstromen maakt ook een start met elektrificatie van werkzaamheden waar dit mogelijk is. Bij aanbestedingen die hiervoor geschikt zijn, wordt daar specifiek naar gevraagd. Hiermee voldoet het waterschap aan nationale afspraken en wordt meegewerkt aan het verminderen van stikstofemissies.
Vechtstromen neemt deel aan verkennende gesprekken over netcongestie met netbeheerders, gemeenten en bedrijven in de omgeving van het waterschap. Het doel is een gemeenschappelijke aanpak voor netcongestie. Voor het landelijke Versnellingsprogramma lachgas wordt dat door de Unie van Waterschappen gecoördineerd. Het budget voor deelname hieraan is eind 2024 toegekend en er zullen in 3 zuiveringen sensoren worden geplaatst (in 2025). In 2024 is een intentieverklaring getekend voor de samenwerking tussen Vechtstromen en de gemeente Losser. De overeenkomst gaat over het toepassen van warmte uit effluent (het in de rioolwaterzuiveringsinstallatie gezuiverde water dat geloosd wordt op oppervlaktewater) van de zuivering ten behoeve van het zwembad. Ook is in 2024 een eerste verkenning uitgevoerd samen met de gemeente Enschede naar een solar car park op het Twente Village terrein. Dit krijgt in 2025 een vervolg.

Vechtstromen is via het innovatiefonds betrokken bij diverse innovatieve projecten en initiatieven. Deze dragen bij aan verduurzaming van de eigen bedrijfsvoering of breder. Voorbeelden zijn hergebruik en opwerking van effluent of de bijdrage aan waterstofontwikkelingen via deelname aan de H2-hub. Een blijvend thema dat de aandacht heeft is het verkennen en toepassen van meer circulaire praktijkoplossingen. Dit kan gaan over de inkoop van het waterschap, maar ook over de rol als producent van reststromen.

Daarnaast wordt verkend wat de mogelijkheden zijn voor de productie van vetzuren als koolstofbron. Ketenpartners zoals SNB (slibverwerkingsinstallatie) onderzoeken de fosfor terugwinning.

In 2024 ging het waterschap in samenwerking met het algemeen bestuur aan de slag met de uitwerking van het begrip Noaberschap verbindt. In de visie op noaberschap heeft het algemeen bestuur de kaders vastgesteld voor hoe Vechtstromen zich wil opstellen richting de omgeving. Een zichtbaar onderdeel hiervan waren de gesprekstafels, waarmee het algemeen bestuur in de zomer goede gesprekken heeft gevoerd met noabers. In de participatie- en communicatievisie heeft het algemeen bestuur vervolgens de kaders vastgesteld voor hoe Vechtstromen wil samenwerken met noabers. Met eerlijke, begrijpelijke en toegankelijke communicatie verbindt het waterschap inwoners, ondernemers, boeren en medewerkers. Dat doet het waterschap door interesse te tonen, dichtbij de omgeving te staan en de omgeving actief te informeren. Vechtstromen wil het waterbewustzijn bij jongeren vergroten door met hen in gesprek te gaan en te luisteren naar hun ideeën en zorgen. Daarnaast heeft het waterschap op ambtelijk niveau gewerkt aan het onderhouden van duurzame relaties met onze omgeving. Dit door systematisch samen te werken met stakeholders, zoals: gemeenten, provincies, het Rijk, landbouw, terrein beherende organisaties (TBO’s) en de recreatiesector, om gezamenlijke doelen te realiseren.

Vechtstromen heeft aan bestuurskracht gewonnen.

Er zijn in totaal 5 STROOMdagen georganiseerd om de beeldvorming op onderwerpen te bevorderen. Daarin is aandacht voor integriteit en bestuurlijke omgangsvormen. Ook is er meer aandacht voor integriteit en bestuurlijke omgangsvormen. Daarnaast is een onafhankelijke rekenkamer ingesteld.

In 2024 heeft het waterschap weer stappen gezet in lijn met de drie strategische doelen vanuit het thema ‘krachtige organisatie’:

1. Ten eerste werd gehandeld binnen het vastgestelde duurzaam financieel
   beleid.
2. Er was aandacht voor innovatie en digitale transformatie. Deze onderwerpen worden een steeds groter onderdeel van het reguliere werk van het waterschap. Zo is de innovatie-agenda herijkt en vastgesteld door het algemeen bestuur.
3. Vechtstromen wil een betrouwbare, transparante, inclusieve en toekomstbestendige organisatie zijn. Daarvoor zijn diverse stappen gezet die eraan bijdragen. Denk aan het implementeren van wetgeving over Open Overheid en toepassing van de AVG. Maar ook aan het realiseren van de drie tot doel gestelde extra participatiebanen voor 2024. Het totale aantal participatiebanen bedroeg in oktober 2024 18,8 fte. Het afgesproken quotum uit de Banenafspraak voor Vechtstromen is 20,1 banen in 2024.
4. Het project Modernisering Huisvesting en IT nadert zijn afronding. In 2024 is dit project op het hoofdkantoor in Almelo afgerond. Het gebouw straalt trots uit en bestuur en medewerkers worden goed gefaciliteerd in het tijd- en plaats onafhankelijk werken.
5. Het eerste jaar werken met de omgevingswet, die vanaf 1 januari 2024 van kracht is, werd succesvol afgesloten.
6. Er wordt continue geïnvesteerd in privacy en informatiebeveiliging. Onder
   andere door het vergroten van bewustwording onder bestuur en personeel.

Er is hard doorgewerkt aan lopende innovatieprojecten en proeftuinen. Meerdere waterschappen hebben besloten om de door Vechtstromen en NieuWater ontwikkelde BODAC technologie om medicijnresten te verwijderen uit afvalwater toe te gaan passen. Daarnaast zijn er voor De Twentse Golf drie proeftuinen opgezet om het watertekort aan te pakken. Deze bijzondere samenwerking die we in 2024 zijn gestart met Vitens (drinkwaterbedrijf) en Grolsch bestaat inmiddels uit meer dan 500 bedrijven, kennisinstellingen en organisaties.

In deze paragraaf wordt een toelichting gegeven op de indicatoren die worden gebruikt om invulling te geven aan het duurzaam financieel beleid:

• binnen een structureel sluitende exploitatiebegroting;
• met een bestendig investeringsvolume;
• met een aanvaardbare schuldpositie;
• tegen een maatschappelijk aanvaardbare lastendruk voor huishoudens en bedrijven;
• en met voldoende reserves in relatie tot het risicoprofiel;
• beschouwd over een periode van tien jaar.

Het financieel beleid, de financiën van een waterschap staan niet op zichzelf. Ze zijn een afgeleide van de taken en doelstellingen. Wat wil het waterschap bereiken en wat moet het daarvoor doen? Dit heeft invloed op de financiële situatie en daarmee op de belastingontwikkeling in het gebied.

Uit bovenstaande tabel blijkt dat zowel de absolute als de relatieve netto-schuld onder het verwachte niveau volgens de primitieve begroting 2024 en de BVR 2024 zijn gebleven. Dit komt onder andere door een lager investeringsvolume, een positief jaarrekeningresultaat en door een hoger dan geraamde belastingopbrengst. Met 305% valt de netto-schuld nog ruim binnen de gestelde marges. Ook de overige indicatoren voor duurzaam financieel beleid vallen op basis van deze jaarrekening binnen de marges. Het weerstandsvermogen (ratio) is licht gestegen (van 1,1 naar 1,2) en voldoet aan de norm.

De relatieve omvang van de kapitaallasten blijft ruim onder de bandbreedte. In de praktijk betekent dit dat een groter deel van de begroting beïnvloedbaar is. Daarnaast groeien de kapitaallasten langzaam. In komende jaren stijgt het investeringsvolume. Daardoor neemt naar verwachting ook het percentage kapitaallasten toe. Op basis van bovenstaande tabel is de conclusie dat de diverse indicatoren binnen de daarover afgesproken bandbreedtes vallen. Daarom is op dit moment geen bijsturing nodig.