In het Loodiep bij Coevorden zijn in 2024 vijf visliften geplaatst. Deze innovatieve vispassages leveren nu al een unieke inzage in de migratie van vissen. Wij hebben onderzoek gedaan naar de werking van de visliften en de eerste resultaten zijn positief.
Vissen zorgen voor een betere waterkwaliteit. Sterker nog, de aanwezigheid van vissen bepaalt voor een deel de biologische waterkwaliteit binnen de Kaderrichtlijn Water. Daarom investeren we in het aanleggen van vispassages, zodat het leefgebied van vissen vergroot wordt.
In het Loodiep bij Coevorden zijn in 2024 vijf vispassages gerealiseerd door het plaatsen van visliften. Hierdoor kunnen de vissen langs de vijf stuwen die in het Loodiep liggen. De vislift is een compacte vispassage in een ronde vorm. In de binnenkant zit een soort wenteltrap waardoor vissen omhoog kunnen zwemmen. Daarnaast is het een meetstation dat zowel de passerende vissen als parameters zoals temperatuur, waterafvoer en de hoeveelheid water meet. Dit wordt vastgelegd in een online portal. Deze meetgegevens gebruiken we om vismigratie verder te optimaliseren en gerichter waterbeheer toe te passen.
Snel en efficiënt
Wij zijn enthousiast over de snelheid waarmee in het Loodiep vijf visliften ontworpen en gerealiseerd zijn. In combinatie met de renovatie en automatisering van vier stuwen zijn er twee opgaven in één keer opgepakt. Dit werkte goed omdat uit de eerste resultaten van de vislift blijkt, dat verschillende soorten vissen de vislift passeren. Op andere plekken in het land zien we ook dat de vislift werkt.
Opvallende resultaten
Voor de monitoring van de KRW-doelen onderzoeken we elke 3 jaar de visstand, ook in het Loodiep. In de laatste meting van 2022 troffen we acht verschillende soorten in het Loodiep aan. In de vislift Zwinderen zien we in 2024 al 16 verschillende soorten. Dit aantal is meer dan we hadden verwacht. Een logische verklaring kan zijn dat de KRW-meting altijd een momentopname is. Terwijl de monitoring van de vislift continu wordt uitgevoerd.
Doel
Uiteindelijk is het doel dat ook vissen vanuit de Vecht via het kanaal Coevorden Zwinderen het Loodiep bereiken en opzwemmen. Om te bepalen of dit gebeurt, onderzochten we ook in het kanaal de visstand. Dit is gedaan vóórdat de vislift bij de eerste stuw is gerealiseerd. Hiermee krijgen we inzicht in het potentiële visaanbod dat nu via de visliften het Loodiep kan opzwemmen. De resultaten laten zien dat er in het kanaal extra soorten zitten die we niet zien bij de vislift in Zwinderen. Dit kan in potentie zorgen voor een KRW-doelverhoging. We concluderen dit voorzichtig omdat het extra aanbod beperkt is. En we zien zowel in het kanaal als bij de vislift Zwinderen vooral vissen die houden van stilstaand plantenrijk water, deze vissoorten noemen we plantminnende soorten. Deze komen vooral voor in stilstaand water en kanalen. Voor het realiseren van de KRW-doelen zijn juist ook vissen nodig die houden van leefgebieden met stromend water en die over grote afstanden migreren. Deze vissen noemen we stromingsminnende en migrerende soorten en die willen we in het Loodiep krijgen. De afwezigheid van deze vissen is opvallend, juist ook omdat deze vissen belangrijk zijn om de KRW-doelen te halen. Hierdoor verwachten we dat er op de korte termijn (0 tot 5 jaar) geen grote verbetering van de doelen plaatsvindt. Op de langere termijn (5 tot 10 jaar) kunnen wel nieuwe migratieroutes ontstaan en is het mogelijk alsnog deze soorten in het Loodiep aan te treffen.
Niet voor alle situaties de beste oplossing
De voorbereiding en het aanleggen van een vislift is snel te realiseren. Dit kan ons helpen om sneller vispassages te realiseren en daarmee sneller de KRW maatregelen te realiseren. Het aanleggen van een vislift is sneller te realiseren dan bijvoorbeeld vispassages zoals een nevengeul of bekkenpasssage. Toch is het belangrijk te noemen dat de vislift één mogelijkheid is om een vismigratie barrière op te heffen. Het is niet dé oplossing in elke situatie. Een natuurlijkere oplossing zoals bijvoorbeeld het aanleggen van een nevengeul, geniet vanuit ecologisch oogpunt de voorkeur. Hoe natuurlijker, hoe beter gaat hierbij op.
Digitalisering biedt meerwaarde
De digitalisering is een belangrijk aspect van de vislift en hiermee onderscheidt het zich tot de meer gangbare vismigratie oplossingen. Dit betekent dat we de vispassage op afstand kunnen bedienen en monitoren, dit is inzichtelijk via een online portal; https://wsvs.vislift.nl
De werkwijze
Bij droogte zien we de waterpeilen dalen en kunnen we op afstand de waterbesparende functie aanzetten. De monitoring geeft inzicht in de vismigratie. Daarmee is er vrij direct inzicht of vissen wel of niet migreren. In combinatie met bijvoorbeeld waterstanden, temperatuur of stroomsnelheden, registreren en concluderen we op afstand voorzichtige conclusies van mogelijke oorzaken. Daarmee kan met de instelbare deurstand op afstand een aanpassing worden gedaan zonder dat een beheerder het veld in hoeft. De portal en visualisatie van vismigratie zorgen ook voor enthousiasme en herkenning. Dit is ook een mooie meerwaarde in het realiseren van vismigratie.
Vervolg
In 2025 hebben we ook gegevens van de winter- en voorjaarsmigratie van vissen in de visliften. Deze voegen we dan toe aan dit onderzoek en ronden het af. Dit geeft ons een extra onderbouwing over de werking en efficiëntie van de vislift om barrières op te heffen. In 2025 zijn er ook elders in ons beheergebied visliften gepland voor realisatie. Hiermee blijven we bouwen aan een betere waterkwaliteit.
